TİYATRO POZİTİF BİR BİLİM DALIDIR

Nesrin Kazankaya, İstanbul Tiyatro Pera'nın kurucusu. Her oyununda sosyal, politik mesajlar verdi, durum eleştirisi yaptı. Son olarak Bertolt Brecht'in metinlerinden uyarladığı Rahat Yaşamaya Övgü (Brecht Kabare), geçen ay üç büyük tiyatro yarışmasından toplam sekiz ödülle çıktı. Nesrin Kazankaya da her birinde en iyi yönetmen seçildi. Bu başarısını günün 24 saatini kullanarak çalışmaya bağlıyor.

Girit, Selanik ve Arnavut karışımı bir aileden geliyor. Üniversiteye kadar İzmir'de yaşadı. Her pazar ailesiyle devlet tiyatrosuna gitmek, ona çikolata yemek kadar mutluluk verirdi.
Lisede İzmir Halk Tiyatrosu'na katıldı. Necati Cumalı'nın Boş Beşik eserindeki rolüyle en iyi kadın oyuncu seçildi. Fen bölümünde okuyordu, dersleri çok iyi olduğundan ailesi tiyatro yapmasına karşı çıkmıyordu. Çünkü kimya mühendisi olup petrol alanında çalışacağından emindiler. Zaten kendisi de kimyager olacağını düşünüyordu. Ta ki önüne Ankara Devlet Konservatuvarı'nın sınav formu gelene dek.
Kendini tutamayıp formu gönderince çağrıldı. Babasından gizli annesine yalvarıp Ankara'ya gitti. Yatılı olarak, yani yüksek puanla okulu kazandı. Ama babası karşı çıktı. Hastalanıp sekiz kilo verince imdadına babasının psikiyatr arkadaşı yetişti ve babasını ikna etti.

ÇEYİZ PARASIYLA
REJİ EĞİTİMİ ALDI

Arkadaşlarıyla sabaha kadar çalışıp hem politik söylemi, hem de sanatsal içeriği olan dergiler çıkardı. Sadece oyuncu olmak istemiyordu, rejide de yer almalıydı. Türkiye'de hâlâ sadece bir özel üniversitede olan eğitim için Almanya Essen'e gitti. Maddi kaynak için ailesinden çeyiz parasını aldı. Öğrendiklerini hâlâ tiyatrosunda kullandığını söylüyor: "En geniş tiyatro perspektifi Almanca konuşan ülkelerde var. Kültüre bu kadar önem veren bir ülkenin tarihi içinde faşizmle, siyasal çalkantılarla büyük acılar çekmesi biraz paradoks gibi görünüyor. Ama Goethe'den günümüze edebiyat ve tiyatroyla açılım yapan bir ülke Almanya."
Ankara Devlet Tiyatrosu'na Ergin Orbey müdür olup çağırınca hemen Türkiye'ye döndü. Zaten kendi dilinde oyunlar sergilemek istiyordu. Kimileri onun için "Almanya'dan geldi düzeni bozuyor" dedi. Cevdet Arıcılar, Derya Baykal, Zuhal Olcay gibi arkadaşlarıyla oyunculuğun yanı sıra gençlik tiyatrosu açtı, kurslar verdi.
1990'da özel sebeplerden İstanbul'a yerleşti. "İstanbul'a beni sevdiren oyun" dediği, Gorki'nin Küçük Burjuvalar'ını sahneye koydu. Bu arada Mahir Günşiray, Ayşe Lebriz ve Öden Çiftçi ile alternatif bir tiyatro grubu kurdu. Kendi yazdığı Kaybolma'yı sahnelediler. Bu gruptan iki tiyatro doğdu: Mahir Günşiray'ın Tiyatro Oyunevi ve Tiyatro Pera.


DERDİMİ DOĞRUDAN ANLATMAK
İSTESEYDİM SİYASETÇİ OLURDUM

1999'da İstanbul Devlet Tiyatrosu müdürlüğünden Tiyatro Pera'yı kurmak için mi ayrıldınız?
- Hayır. İlk sezon Şafak Eruyar ve Yetkin Dikinciler'le iyi bir ekip olmuştuk. İkinci sezonda iktidar değişikliği oldu, yerimizden alındık. Bu da Tiyatro Pera'nın kurulmasına vesile oldu. Çünkü Pera Güzel Sanatlar Okulu'ndan öğretmenlik ve tiyatro bölümünün başkanlığı teklif edildi.
Tiyatronuz alışılmışın dışında. Seyirci koltuklarına geçmek için sahneden geçiliyor, kostümler kimi zaman sahneye alınıyor. Bunu özellikle mi yaptınız?
- İmkansızlıktan oldu ama bu hali özel bir hava katıyor. O yıllarda, binanın alt katında altılı ganyan oynanan bir kahvehane vardı. Pera Güzel Sanatlar Okulu sorumlusu Sabahattin Özbakır, burayı bünyesine dahil edip galeri açtı. Ben de "Bir tiyatro salonumuz olsun" dedim. Galerinin arka bölümündeki küçük alanın tavanını düzelttik, spotlar yerleştirdik, Londra ya da Berlin'deki gibi perdesiz, sahne üzerinden izleyici koltuğuna ulaşılan bir tiyatro kurduk. Zaten İtalyan sahneyi de çok sevmem. Hacim tiyatrosu seyirciyle iç içe olunduğundan daha iyidir. Yani "Elimi uzatsam dokunabileceğim ama dokunmayıp izlemeyi tercih ettiğim" bir sanat tarzı yapılıyor Tiyatro Pera'da.
Belli bir siyasi görüşü var mı Tiyatro Pera'nın?
- Günlük politik olayları çok ortaya çıkarmıyoruz, tiyatroda doğru olan gönderme yapmaktır. Her oyunda insana dair bir derdin peşine düşüyorum. Cumhuriyet'in henüz 86. yılı olmasına rağmen, üç darbe yaşadık. Acı çekmiş edebiyatçı, aydın ve siyasetçilerin çocuklarıyız. Bunları işimizde unutamayız. Ama bazı şeyleri doğrudan söylemek isteseydim siyasetçi olurdum. GÖrüşüm nettir, demokratik ortamın darbelerle yıkıldığı, demokratik seçimlerin faşist adımlara dönüştürüldüğü bir ülkenin aydınlanma süreci yaşamasından başka bir düşüncem ve inancım yok. Bu aydınlanma olmadan da, salâh yüzü görmeyeceğiz.


GÜNEŞİN KIZI GİBİYİM
Yıllardır tiyatrosuz tek bir günü geçmeyen Nesrin Kazankaya, tatillerini de tiyatro vesilesiyle yapıyor. Örneğin Dobrinja'da Düğün adlı oyunun araştırmaları için bir hafta kaldığı Saraybosna ziyaretini tatilden sayıyor. Gelecek haftalarda gideceği Berlin Tiyatro Festivali de bunlardan biri. Enerjisini sabahın ilk ışıklarında uyanmasına bağlıyor: "Güneşin kızıyım ben. Erkenden uyanır, günün her saatini değerlendiririm. Pek çok oyunumu günün ilk saatlerinde yazdım." Çalışmazsa çabuk yaşlanacağını düşünüyor. Haftada iki gün öğretmenlik yapıyor. Bulduğu boş vakitlerde yüzüyor ve mutlaka sinemaya gidiyor. Onun için tiyatronun önüne geçebilecek tek şeyse, eski eşi Yücel Erten'den olan, Berkley Akademisi'nde müzik okuyan oğlu Emil. Anneliğin sadece sevgiyle olmayacağını, Türkiye'de insan yetiştirmenin sorumluluğunun zor olduğunu savunuyor.

Rahat Yaşamaya Övgü (Brecht Kabare)
Bana bir şey olmaz diyenler
bu oyunu seyretsin

İki yıl önce Bertolt Brecht'in şarkılarından, metinlerinden ve oyunlarından hazırlayacağım küçük bir derlemeyle Tiyatro Pera'nın repartuvarına renk katmayı düşünmüştüm. Ama araştırmalara başlayınca iş aldı başını yürüdü. Sonucunda Brecht'in "Schweyk İkinci Dünya Savaşı'nda", "Arturo Ui'nin Önlenebilir Tırmanışı" ve "Üç Kuruşluk Opera"sı biraraya geldi. Ortaya yedi kişilik oyuncu kadrosu ve beş kişilik orkestradan oluşan müzikal çıktı.
Amacım savaş, faşizm, küçük burjuva aymazlığını arka arkaya sıralamaktı. Schweyk, savaş döneminde zeki ama saf bir köpek satıcısının nasıl yok olup gittiğini anlatır. Arturo Ui, Chicago'daki küçük ama yok olup gitmeye mahkum bir gangsterin nasıl siyasetçilerin ve burjuvanın desteğiyle Hitler gibi yükseldiğini gösteriyor. Üçüncü oyun da küçük burjuva aymazlığının en keyifli oyunlarından biri. "Bana bir şey olmaz" diyenlerin kendi sonlarını nasıl hazırladıklarını görüyoruz. Türkiye'de de var olan bu olayları farklı ülkelerden örneklerle göstermek istedik.

AYNI AY SEKİZ ÖDÜL

Sadri Alışık Tiyatro Ödülleri Yılın En Başarılı Yapımının Yönetmeni / Nesrin Kazankaya, Müzikal Dalda En İyi Erkek Oyuncu / Levent Öktem, Müzikal Dalda En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu / Erdinç Anaz, Müzikal Dalda En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu / Başak Meşe
Lions Tiyatro Ödülleri En İyi Yönetmen / Nesrin Kazankaya
Afife Jale Tiyatro Ödülleri En İyi Yönetmen / Nesrin Kazankaya, Müzikal Dalda En İyi Erkek Oyuncu / Levent Öktem, En İyi Işık Tasarımcısı / Yüksel Aymaz

(Deniz İnceoğlu - Hürriyet Cumartesi - 2.5.2009)